Nursing Challenge: Macrogol

Macrogol is een laxans en wordt onder andere gebruikt voor de behandeling of het voorkomen van obstipatie en voor darmlediging voorafgaand aan een darmonderzoek.

1 Waar wordt macrogol voor gebruikt?

Macrogol wordt gebruikt bij de behandeling van obstipatie, bij fecale impactie en ter lediging van de darm.¹ Bij de medicamenteuze behandeling van obstipatie is macrogol (in combinatie met elektrolyten), of lactulose, het middel van eerste keuze.⁴

2 Hoe werkt macrogol?

Macrogol is een osmotisch werkend laxans. Dat wil zeggen dat macrogol in de darm water aantrekt en vasthoudt. Dat maakt de ontlasting zachter en bevordert de peristaltiek van de darmen. Na starten met macrogol bij obstipatie komt de stoelgang na een tot twee dagen op gang. Bij gebruik ter lediging van de darm treedt de eerste waterige ontlasting binnen 1-2 uur op. Andere osmotisch werkende laxantia zijn lactulose en magnesium(hydr)oxide.¹

Laxantia die een ander werkingsmechanisme hebben:

– contactlaxantia: deze middelen prikkelen de darmwand (bijvoorbeeld bisacodyl en sennosiden);

– emollientia maken de ontlasting zachter (bijvoorbeeld natriumdocusaat en natriumlaurylsulfoacetaat);

– volumevergrotende middelen: deze vermengen zich met de ontlasting, nemen water op en vergroten zo de massa van de feces (bijvoorbeeld psylliumzaad).¹

Macrogol versnelt de gastro-intestinale passagetijd, de opname van andere geneesmiddelen kan daardoor tijdelijk afnemen

3 Wat is de dosering van macrogol?

Bij obstipatie bij volwassenen en kinderen vanaf 8 jaar is de orale dosering 1dd 10-20 gr (1-2 zakjes) macrogol 4000 (Forlax®), bij voorkeur ‘s ochtends. De dosering van macrogol 3350 met elektrolyten is bij volwassenen met obstipatie 1 tot 4 zakjes per dag.^1,4 Als de patiënt veel klachten heeft, zal de huisarts hoog doseren, zodat uitstellen van defecatie niet meer mogelijk is.⁴ De patiënt drinkt het poeder opgelost in een glas water, gevolgd door nog een glas water.²

Om de darm te ledigen voor een darmonderzoek schrijft de arts Klean-Prep®, Colofort®, Moviprep®, Clensia®, Pleinvue of Cleen Phospho Soda® (macrogol 3350 of 4000 met natriumsulfaat en elektrolyten) voor. ¹ In de brief van het ziekenhuis staat wanneer de patiënt moet beginnen (meestal de avond of ochtend voor de behandeling).² Los de benodigde hoeveelheid macrogol op in een liter water. Laat de patiënt elke 10-15 minuten een glas drinken. Afhankelijk van zijn gewicht moet de patiënt 2-4 liter van de macrogol-oplossing drinken. De patiënt mag meestal 2 uur voor starten met macrogol of vanaf het moment van starten geen vast voedsel meer eten.²

4 Wanneer mag macrogol niet worden gebruikt?

Macrogol mag niet worden gebruikt bij overgevoeligheid voor het middel, bij (een risico op) maagdarmperforatie, of bij een toxisch megacolon geassocieerd met symptomatische stenose.¹

De fabrikant geeft aan dat macrogol niet bij inflammatoire darmziekten mag worden gebruikt. Andere naslagwerken geven aan dat deze contra-indicatie niet relevant is.

Bij gebruik voor darmlediging is voorzichtigheid geboden bij een verhoogd risico op elektrolytstoornissen, verminderde nierfunctie, hartfalen en aritmie. In de volgende gevallen mag geen enkel laxans gebruikt worden: plotseling optredende buikpijn, bij ernstige buikpijn met misselijkheid en braken, bij appendicitis, ileus en gastro-intestinale obstructie.¹

5 Welke interacties heeft macrogol?

Macrogol versnelt de gastro-intestinale passagetijd. De opname van andere geneesmiddelen kan daardoor tijdelijk afnemen. Dat is vooral van belang bij de hoge doseringen macrogol die worden gebruikt voor darmlediging. Bij lagere doseringen wordt aanbevolen tenminste twee uur aan te houden tussen inname van macrogol en bepaalde andere geneesmiddelen, zoals digoxine of anti-epileptica.³

6 Welke bijwerkingen komen voor bij gebruik van macrogol?

Bij 1-10% van de patiënten treedt buikpijn op, een opgezette buik, misselijkheid of diarree.¹ Deze klachten verdwijnen meestal na een paar dagen of na het verlagen van de dosering. Waarschuw de arts bij hevige diarree of langdurig aanhouden van buikpijn, en stop met het gebruik van macrogol.²

Overgevoeligheidsreacties, zoals jeuk, huiduitslag, angio-oedeem en anafylactische shock, komen zelden voor. Raadpleeg bij deze symptomen onmiddellijk een arts. Hoge doseringen macrogol kunnen diarree veroorzaken, die vooral bij ouderen kan leiden tot elektrolytstoornissen (hyponatriëmie, hypokaliëmie) en dehydratie.¹ Laat de patiënt daarom altijd voldoende drinken bij gebruik van macrogol. Macrogol in combinatie met elektrolyten geeft minder kans op deze bijwerkingen.²

Langdurig gebruik van laxantia leidt niet tot een ‘luie’ darm.⁴

Macrogol met elektrolyten is net zo werkzaam als macrogol zonder elektrolyten maar geeft minder kans op eletrolytstoornissen

7 Wat is het verschil tussen de verschillende producten?

Macrogol met elektrolyten is net zo werkzaam als macrogol zonder elektrolyten, maar geeft minder kans op elektrolytstoornissen. Het getal waarmee de verschillende macrogolen worden onderscheiden, bijvoorbeeld 3350 D of 4000 D, duidt op de molecuulmassa. Macrogolen met een molecuulmassa groter dan 3000 D worden na orale toediening niet in het lichaam opgenomen.¹

Geraadpleegde literatuur

1. https://kennisbank.knmp.nl/, geraadpleegd oktober 2018.
2. www.apotheek.nl, geraadpleegd oktober 2018.
3. Farmacotherapeutisch Kompas via www.farmacotherapeutischkompas.nl, geraadpleegd oktober 2018.
4. NHG-standaard Obstipatie, via www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-obstipatie, geraadpleegd oktober 2018.