ADL-zorg bij COPD: ‘De balans tussen rust en actie is belangrijk'

ADL-zorg voor een COPD-patiënt is vaak net even anders dan de dagelijkse zorg voor een gemiddelde patiënt. Je tempo, houding en voorbereiding tijdens de wasbeurt kunnen het verschil maken. Wat zijn de aandachtspunten?

‘Verpleegkundigen hebben geleerd om zelfzorg te stimuleren, maar een COPD-patiënt moet soms worden afgeremd. En dat blijft voor zowel verpleegkundige als patiënt lastig. De patiënt is qua spierkracht nog tot veel in staat en zeker met wat doorzettingsvermogen komt hij een heel eind. Gevolg is soms wel dat de patiënt de rest van de dag geen energie meer heeft voor andere activiteiten.’

Aan het woord is Karin Kuperus, longverpleegkundige in Ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten en docent verpleegkunde bij Firda in Friesland. Op haar afdeling analyseerde zij de ADL-zorg bij COPD-patiënten en merkte dat er wel een en ander te verbeteren valt.

Te voorzichtig met ADL-zorg

Ook zijn verpleegkundigen soms juist te voorzichtig, omdat ze bang zijn dat de patiënt benauwd wordt. ‘Het blijft heel moeilijk om de balans te vinden tussen zelfredzaamheid stimuleren en hulp bieden. Belangrijk is om goede afspraken te maken met de patiënt. Stel vragen: wat wil hij zelf doen, wat niet en hoe gaat hij het aanpakken? Probeer de denkwijze van patiënten te achterhalen. Vaak denken ze: snel wassen, dan is het klaar. Maar juist die balans tussen rust en actie is belangrijk.’

Sommige patiënten moeten leren om hulp te vragen. Zij zijn heel gedreven en vinden hulp vragen not done. ‘Confronteer ze met wat je ziet en leg uit dat de patiënt denkt dat hij zelfredzaam is, maar er wel 1,5 uur over doet en dan de rest van de dag geen energie meer heeft.’

Pursed Lip Breathing

Een ander advies is om patiënten tijdens activiteiten te laten ademen volgens de pursed lip breathing (PLB) waarbij je inademt via de neus en de lucht uitblaast tegen je getuite lippen. Dit kan helpen bij het verminderen van dyspneu bij inspanning. Bij het signaleren van dyspneu is ook de klinische blik van de verpleegkundige belangrijk.

Kijk naar de huidskleur van de patiënt (mooi roze of bleek, grauw of blauw) en de kleur van de lippen (roze of blauw)? Ook een hoge ademhaling, het aanspannen van de hulpademhalingsspieren en een daling van de saturatiewaarde wijzen op dyspneu. Bij al deze verschijnselen geldt: stop met de ADL-zorg en stel deze uit naar een later moment.

Wasbeurt

Bij de wasbeurt is een goede voorbereiding het halve werk. ‘Uiteraard lees je voorafgaand het patiëntendossier. Daaruit kun je vaak opmaken hoe de patiënt zijn ziekte beleeft, bijvoorbeeld qua therapietrouw en activiteit-rustbalans’, zegt Kuperus. Ook het moment van een wasbeurt is belangrijk. Direct na het eten is niet verstandig; eten kost de patiënt veel inspanning en daar moet hij van bijkomen.

‘Let ook op eventuele stressmomenten, bijvoorbeeld als je patiënt slecht heeft geslapen of vervelend heeft gedroomd. Tijdens zo’n moment raakt de ademhaling ontregeld, waardoor een COPD-patiënt nog sneller benauwd raakt.’

Houding tijdens ADL-zorg

Tot slot kan jouw houding als verpleegkundige het verschil maken. Kuperus: ‘Ook al heb je het druk, straal rust uit. Op het moment dat een COPD-patiënt ziet dat jij haast hebt en zich opgejaagd voelt, gaat het mis. Natuurlijk is dat soms lastig, want vaak héb je ook niet voldoende tijd en ís het ook hectisch op de afdeling. Maar wees flexibel en maak het bespreekbaar bij de patiënt.’

Soms is het handiger om in etappes te wassen of terug te komen op een later tijdstip, bijvoorbeeld in de middag of avond, omdat sommige patiënten de hele ochtend nodig hebben om op gang te komen.

Er bestaat een uitgebreide versie van dit artikel: ADL-zorg bij COPD: ‘Durf ook te kiezen voor niet wassen’