Nursing Challenge: Clopidogrel

Clopidogrel is een trombocytenaggregatieremmer (plaatjesremmer). Maak de toets bij dit artikel en verdien 1 accreditatiepunt.

Clopidogrel (Plavix®, in Nederland ook Grepid®) wordt gebruikt bij de secundaire cardiovasculaire preventie na een acuut coronair syndroom (ACS) met en zonder ST-elevatie, in combinatie met acetylsalicylzuur. Ook kan clopidogrel helpen nieuwe cardiovasculaire events te voorkomen na een herseninfarct of een myocardinfarct.

Clopidogrel is verder een alternatief voor acetylsalicylzuur als iemand een indicatie heeft voor het gebruik van een trombocytenaggregatieremmer, maar overgevoelig is voor acetylsalicylzuur.^1,2

1 Wat is de dosering van clopidogrel?

De dagelijkse onderhoudsdosering van clopidogrel bedraagt 75 mg. Bij ACS wordt zo snel mogelijk, liefst binnen 24 uur, een oplaaddosis van 300 mg gegeven. Dit wordt gevolgd door de onderhoudsdosering. Door de eenmalige hoge oplaaddosis is de trombocytenaggregatieremming meteen optimaal. De oplaaddosis wordt niet gegeven aan patiënten van 75 jaar en ouder. Als de patiënt na een herseninfarct met alteplase (trombolyse) is behandeld, wordt een oplaaddosis van 300 mg pas 24 uur na toediening van alteplase gegeven.^1,3,4

Na een herseninfarct gebruikt de patiënt levenslang clopidogrel, na een acuut coronair syndroom doorgaans 12 maanden

Hoe lang de patiënt clopidogrel moet gebruiken, hangt af van de indicatie. Bij de secundaire preventie van een herseninfarct is dat levenslang. Na een ACS is dat meestal 12 maanden.^1,2

Het maakt niet uit op welk moment de patiënt clopidogrel inneemt. Bij een vergeten dosis mag hij die binnen 12 uur alsnog innemen. Is het meer dan 12 uur te laat dan moet hij de vergeten dosis overslaan.¹

Het maakt niet uit op welk moment van de dag de patiënt clopidogrel inneemt

2 Wanneer mag clopidogrel niet gebruikt worden?

Mensen die overgevoelig zijn voor clopidogrel mogen het niet gebruiken. Iemand die overgevoelig is gebleken voor prasugrel, een vergelijkbare trombocytenaggregatieremmer, is mogelijk ook overgevoelig voor clopidogrel. Als de arts clopidogrel voorschrijft, let dan goed op verschijnselen van een allergische reactie, zoals ernstige huiduitslag of benauwdheid.¹

Clopidogrel mag niet worden gebruikt bij een actieve bloeding, omdat het de bloedingstijd verlengt. Patiënten met een ernstige leverfunctiestoornis, zoals levercirrose, mogen clopidogrel niet gebruiken. Dit komt doordat het effect van clopidogrel dan verminderd en onvoorspelbaar is.¹

Als iemand in het verleden een maag- of darmzweer heeft gehad, moet hij clopidogrel combineren met een maagbeschermer, zie verder bij combinatie met andere geneesmiddelen.²

Het risico op een maagbloeding is bij clopidogrel waarschijnlijk kleiner dan bij acetylsalicylzuur

Staken van clopidogrel voor een operatie of tandheelkundige ingreep is meestal niet nodig. Alleen bij een ingreep met een hoog bloedingsrisico moet de patiënt 7 dagen voor de ingreep stoppen met clopidogrel. De arts vervangt clopidogrel dan tijdelijk door acetylsalicylzuur.²

3 Met welke andere geneesmiddelen kan clopidogrel niet worden gecombineerd?

De maagbeschermers esomeprazol en omeprazol kunnen het trombocytenaggregatieremmende effect van clopidogrel verminderen. Een combinatie met clopidogrel is dan ook niet toegestaan. De arts zal een andere maagbeschermer voorschrijven, bijvoorbeeld pantoprazol.¹

Sommige medicijnen tegen hiv kunnen de werking van clopidogrel verminderen. Dit zijn atazanavir, cobicistat, etravirine en ritonavir. Tipranavir (alleen in België op de markt) kan de werking van clopidogrel juist versterken.^1,2

Pijnstillende ontstekingsremmers (NSAID’s) zoals naproxen, ibuprofen en diclofenac vergroten de kans op maagdarmbloedingen. Deze middelen mogen alleen tegelijk worden gebruikt als de arts het voorschrijft. Soms moet de patiënt dan ook een maagbeschermer gebruiken. Vraag eventueel bij de arts of apotheek na of dit nodig is.²

Clopidogrel kan de werking van repaglinide versterken. Daardoor is de kans op een hypoglykemie groter. Waarschuw de patiënt hierover.²

4 Wat zijn de belangrijkste bijwerkingen van clopidogrel?

Het gebruik van clopidogrel kan leiden tot bloedingen. Bijvoorbeeld hematomen, bloedneuzen, een gastro-intestinale bloeding, bloed in de urine en in zeldzame gevallen een hersenbloeding. Waarschuw de arts bij grote hematomen, bloed in de urine, melena of plotselinge zware hoofdpijn of uitvalsverschijnselen.^1,2 Clopidogrel zorgt ervoor dat een bloedende wond minder snel te stelpen is, maar voor de uiteindelijke wondgenezing maakt dit niet uit.

Clopidogrel kan maagdarmklachten veroorzaken. Bijvoorbeeld buikpijn, diarree, misselijkheid en dyspepsie.¹

Tijdens gebruik van clopidogrel kunnen bloedbeeldafwijkingen optreden, zoals anemie, trombopenie of leukopenie. Dit is te merken aan extreme vermoeidheid, een bleke huid of keelpijn, koorts en blaren in de mond. Waarschuw dan meteen de arts.^1,2

Clopidogrel kan aanleiding geven tot overgevoeligheidsreacties als huiduitslag, anafylaxie en angio-oedeem. Waarschuw direct een arts bij benauwdheid, zwelling van het gezicht, de mond of de keel en bij huidafwijkingen. Geef aan de apotheek door dat de patiënt overgevoelig is voor clopidogrel, zodat zij erop kunnen letten dat de patiënt niet opnieuw clopidogrel krijgt.^1,2

Een mogelijke bijwerking van clopidogrel is een ontsteking van de lever, de alvleesklier of de nieren. Dit is te merken aan plotselinge hevige pijn in de bovenbuik, gele huid en geel oogwit, koorts en bloed in de urine. Waarschuw bij deze verschijnselen direct een arts.^1,2

Geraadpleegde literatuur

1. KNMP Kennisbank, geraadpleegd oktober 2019
2. www.apotheek.nl, geraadpleegd oktober 2019
3. Farmacotherapeutisch Kompas, geraadpleegd oktober 2019
4. NVN-richtlijn Herseninfarct, via https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/herseninfarct_en_hersenbloeding/startpagina_herseninfarct_-bloeding.html, geraadpleegd oktober 2019

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door apotheker Florence Van kerckhoven van de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen, en apotheker Nuhoda Aldarij van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.