Nursing Challenge: Furosemide

Furosemide is een lisdiureticum en wordt vooral toegepast als snelle ontwatering nodig is. Haal 1 accreditatiepunt met de toets bij dit artikel.

Furosemide is een lisdiureticum (Lasix®, generiek). Furosemide wordt onder andere gebruikt bij de behandeling van hartfalen, bij oedeem door nierinsufficiëntie en bij hypertensie.^1,2

Het vochtafdrijvende effect van furosemide is het gevolg van de remming van de terugresorptie van natrium- en chloorionen in het opstijgende deel van de lis van Henle in de nefronen. De nieren zijn daardoor minder goed in staat om de urine te concentreren en scheiden meer water uit. Lisdiuretica hebben een sneller, krachtiger en korter diuretisch effect dan thiazidediuretica zoals hydrochloorthiazide. Lisdiuretica worden vooral toegepast als snelle ontwatering nodig is.

1 Wat is de dosering van furosemide?

Bij oedeem door chronisch hartfalen zal de arts starten met 20-80 mg per dag verdeeld over 2-3 doses, en de dosering vervolgens aanpassen op geleide van het effect. Volgens de NHG-Standaard Hartfalen kan de dosering worden opgehoogd tot 240 mg per dag in 1-3 doses. De dosering wordt verlaagd als de patiënt voldoende is ontwaterd, om ondervulling te voorkomen. Furosemide kan in dat geval ook tijdelijk worden gestaakt. Sommige patiënten worden geïnstrueerd om zelf de dosering van furosemide aan te passen op basis van hun klachten en dagelijks wegen.

Bij oedeem door nierinsufficiëntie bedraagt de dosering aanvankelijk 40-80 mg per dag in 1-2 doses. Ook dan zal de arts de dosering aanpassen op geleide van het effect. De intraveneuze dosering bedraagt 0,1 mg per minuut en kan elk half uur worden opgehoogd bij onvoldoende effect.

Bij oedeem door acuut nierfalen, acuut longoedeem of oedeem door acuut hartfalen is de dosering aanvankelijk een injectie met 40 mg furosemide. Bij onvoldoende effect kan de injectie na 20 minuten worden herhaald of kan de arts continue infusie starten met 50-100 mg furosemide per uur.

Bij dialysepatiënten en bij een ernstige nierfunctiestoornis met een eGFR lager dan 20 ml/min, kan de dosering furosemide oplopen, soms tot 250-1500 mg per dag.⁷ Voor een goed diuretisch effect moet er voldoende furosemide in de lis van Henle zijn. Bij een verminderde nierfunctie is de uitscheiding van furosemide in de tubulus juist verminderd. De arts kan furosemide bij een sterk verminderde nierfunctie ook vervangen door bumetanide. Van bumetanide is de opname in het lichaam bij een verminderde nierfunctie minder onvoorspelbaar dan van furosemide.

Bij hypertensie bedraagt de dosering 1 dd 20-40 mg oraal. Furosemide is bij hypertensie echter geen middel van eerste keuze. Lisdiuretica worden dan slechts toegepast bij patiënten die ook een verminderde nierfunctie of oedeem hebben.^1-4,6

2 Hoe wordt furosemide gebruikt?

Furosemide wordt bij voorkeur ingenomen op een lege maag, in verband met snellere opname in het lichaam. Bovendien is het tijdstip van het effect beter te voorspellen. Doseringen hoger dan 80 mg worden meestal in meerdere doses over de dag gegeven, maar liever niet na 18.00 uur (om nachtelijke mictie te vermijden). Gaat de patiënt een dag op pad, dan kan hij ervoor kiezen om furosemide ‘s middags in te nemen om mictie overdag te vermijden.^1,5

Furosemide wordt bij voorkeur ingenomen op een lege maag, in verband met snellere opname in het lichaam

Intraveneuze toediening is een optie als orale toediening niet mogelijk is, niet effectief is of wanneer een snel effect nodig is. Bij intraveneuze toediening kan bij onvoldoende effect de dosis worden verhoogd in stappen van 20 mg met intervallen van ten minste 2 uur. Bij intraveneuze toediening is de maximale infusiesnelheid 4 mg per minuut, bij ernstige nierfunctiestoornis maximaal 2,5 mg per minuut.¹

3 Wanneer kan furosemide beter niet worden gebruikt?

Furosemide mag niet worden gebruikt bij overgevoeligheid voor het middel, en evenmin bij ondervulling, dehydratie, anurie, ernstige hypokaliëmie of ernstige hyponatriëmie. Ouderen en kinderen hebben een hoger risico op dehydratie. Ook bij overmatig vochtverlies door braken of diarree bestaat een hoger risico op dehydratie. Verschijnselen van dehydratie zijn niet of weinig plassen, donkere urine en een droge mond. Raadpleeg bij deze verschijnselen de arts.

Bij obstructie van de urinewegen, bijvoorbeeld bij prostaathyperplasie, kan gebruik van furosemide leiden tot urineretentie. Wees bij deze patiënten alert op symptomen daarvan, zoals pijnlijke zwelling in de onderbuik of niet of druppelsgewijs plassen. Raadpleeg dan direct de arts.¹

4 Met welke andere geneesmiddelen heeft furosemide een wisselwerking?

Als een patiënt die furosemide gebruikt, start met een RAAS-remmer zoals enalapril of valsartan bestaat de kans op plotselinge hypotensie. De patiënt moet de eerste 3 dagen de laagst mogelijke dosering van de RAAS-remmer innemen, liefst ‘s avonds voor het slapen gaan.

De opname van furosemide wordt verminderd door gelijktijdige inname met colestyramine. Furosemide moet ten minste 4 uur vóór colestyramine worden ingenomen.

De combinatie van furosemide met een kaliumsparend diureticum, zoals spironolacton en met een kaliumzout wordt bij voorkeur vermeden. Deze combinaties kunnen namelijk hyperkaliëmie veroorzaken. Worden beide middelen toch samen gebruikt, dan zal de arts de kaliumspiegel controleren.

Combinatie van furosemide met acetazolamide kan juist leiden tot hypokaliëmie. Bij deze combinatie wordt bij voorkeur een kaliumsparend diureticum of een kaliumzout toegevoegd.

Furosemide gecombineerd met een SSRI, carbamazepine, oxcarbazepine, duloxetine, venlafaxine of vortioxetine kan leiden tot hyponatriëmie. De arts zal de natriumspiegel controleren.

NSAID’s zoals diclofenac en naproxen veroorzaken water- en zoutretentie. In combinatie met furosemide en andere diuretica kan hartfalen optreden of verergeren. De combinatie wordt bij voorkeur vermeden. Moet de patiënt toch een NSAID gebruiken, dan zal de arts de nierfunctie controleren.

Als furosemide wordt toegevoegd aan behandeling met lithium kan de uitscheiding van lithium worden geremd. Er bestaat een kans op lithiumtoxiciteit. De arts zal de lithiumspiegel controleren.¹

5 Welke bijwerkingen heeft furosemide?

De belangrijkste bijwerkingen van furosemide en andere diuretica zijn elektrolytstoornissen.

Bij meer dan 10% van de mensen die furosemide gebruik komen elektrolytstoornissen voor. Vooral hypokaliëmie, maar ook hypomagnesiëmie, hyponatriëmie, hypochloremie en hypocalciëmie kunnen voorkomen. Hypokaliëmie is te merken aan spierkramp of spierzwakte, ernstige vermoeidheid of heftige buikklachten. Raadpleeg bij deze verschijnselen direct een arts.

Ook dehydratie, ondervulling en – orthostatische – hypotensie komen regelmatig voor.

De urinezuurconcentratie kan stijgen waardoor bij mensen met aanleg voor jicht een jichtaanval kan optreden. Overleg dan met de arts.

Furosemide kan leiden tot overgevoeligheidsreacties, zoals jeuk en urticaria, maar ook ernstiger huidreacties met blaarvorming of anafylaxie. Raadpleeg bij dergelijke verschijnselen een arts.

Furosemide kan in zeldzame gevallen gehoorstoornissen veroorzaken, zoals oorsuizen en doofheid. Raadpleeg de arts bij deze klachten. De doofheid kan onomkeerbaar zijn.

Furosemide kan leiden tot ontsteking van de alvleesklier, lever of nieren. Waarschuw de arts bij plotselinge pijn in de bovenbuik, een gele verkleuring van huid of oogwit, onverklaarbare blauwe plekken, extreme vermoeidheid of keelpijn met koorts.^1,5

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door apotheker Annemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.

Noten

1 KNMP Kennisbank, geraadpleegd juli 2021

2 Farmacotherapeutisch Kompas, geraadpleegd juli 2021

3 NHG-standaard Hartfalen, geraadpleegd juli 2021

4 NHG-standaard Cardiovasculair risicomanagement, geraadpleegd juli 2021

5 www.apotheek.nl, geraadpleegd juli 2021

6 2016 Guidelines for the diagnosis en treatment of acute en chronic heart failure, European Heart Journal, 2016, geraadpleegd juli 2021

7 SmPC Lasix^®, via www.geneesmiddeleninformatiebank.nl

Je kon dit artikel lezen omdat je een abonnement hebt op Nursing