Nursing Challenge: Latanoprost

Latanoprost verlaagt de oogboldruk. Oogdruppels met latanoprost worden gebruikt bij openkamerhoekglaucoom. Met de toets bij dit artikel haal je 1 accreditatiepunt

Latanoprost (bijvoorbeeld Xalatan®, Xalmono®, Xalof®, Vizilatan®) heeft dezelfde werking als de lichaamseigen hormoonachtige stof prostaglandine. Andere middelen uit de groep prostaglandine-analogen zijn bimatoprost, tafluprost en travoprost.¹

1 Hoe werkt latanoprost?

Latanoprost verbetert de afvoer van kamerwater uit de oogbol (zie kader Glaucoom). Hierdoor neemt de druk in het oog af. Latanoprost verlaagt de oogdruk met 25-30%. Een lagere oogdruk voorkomt schade aan de oogzenuw en uitval van het gezichtsveld. Het duurt 3 tot 5 weken voordat de maximale daling van de oogboldruk wordt bereikt.^1,2 De patiënt merkt niets van de werking van de oogdruppels, maar het is wel belangrijk dat hij ze dagelijks gebruikt om schade aan het oog te voorkomen.^1,2,3

2 Wat is de dosering van latanoprost?

Latanoprost oogdruppels worden 1 keer per dag toegediend. De dosering is 1 druppel in één of beide ogen, afhankelijk van het voorschrift van de arts. Geef de oogdruppels het liefst ’s avonds, dan is de werking optimaal. De oogboldruk is namelijk ’s nachts en in de vroege ochtend het hoogst.

Wacht na toedienen van latanoprost 5 minuten voor je een andere oogdruppel of -zalf toedient

Is de patiënt vergeten te druppelen en duurt het langer dan 8 uur tot de volgende dosering, druppel dan zo snel mogelijk alsnog. Sla anders de vergeten dosis over en druppel de volgende dosis op het gebruikelijke tijdstip. Oogdruppels met latanoprost zijn na openen maximaal 28 dagen houdbaar. Latanoprost oogdruppels in minims of unit doses zijn bedoeld voor eenmalig gebruik.

Latanoprost is ook beschikbaar in combinatie met de bètablokker timolol (zie kader Plaats in de behandeling). De dosering van deze oogdruppels is hetzelfde.

3 Hoe moet de patiënt latanoprost gebruiken?

Oogdruppels met latanoprost moeten vóór openen in de koelkast worden bewaard. Na openen is het flesje vier weken houdbaar op kamertemperatuur. Bewaart de patiënt de oogdruppels op een koele plek, breng de druppels dan voor gebruik op lichaamstemperatuur door het flesje enkele minuten in de hand te houden of tussen de handpalmen te wrijven. Het druppelen van koude oogdruppels kan pijnlijk zijn.

Voor het druppelen moet de patiënt contactlenzen uitdoen. Het conserveermiddel in de druppels kan de lenzen beschadigen. Druk meteen na het druppelen de traanbuis dicht gedurende een minuut. Dit vermindert de hoeveelheid latanoprost die in het lichaam wordt opgenomen. Hierdoor is de kans op systemische bijwerkingen kleiner.^1-3

4 Wat is de goede manier om oogdruppels toe te dienen?

De patiënt kan zelf druppelen of dit iemand anders laten doen. Als je de oogdruppels bij een patiënt moet toedienen, volg dan het volgende protocol:

• was je handen met water en zeep en laat de patiënt eventuele contactlenzen uitdoen.
• Laat hem zitten op een stoel of bank of liggen (dit heeft bij oudere patiënten de voorkeur).
• Leg het dopje van het flesje op de zijkant neer of op een schone tissue. Neem het flesje in de hand alsof je een pen vasthoudt.
• Ga achter de patiënt staan, of – als dat niet lukt – aan de zijkant.
• Laat de patiënt het hoofd achteroverbuigen en omhoogkijken.
• Trek het onderste ooglid voorzichtig een stukje naar beneden, zodat een gootje ontstaat.
• Breng het flesje ten minste 3 cm boven het oog. Zorg ervoor dat het flesje het oog, ooglid of de wimpers niet raakt. Dit beïnvloedt de houdbaarheid van de druppels.
• Knijp in het flesje en laat 1 druppel in het oog vallen.
• De patiënt mag het hoofd terugbuigen en het oog zachtjes dichtdoen. Druk de traanbuis een minuut dicht door met duim en wijsvinger in de neus te knijpen ter hoogte van de binnenste ooghoek, of laat de patiënt dit zelf doen. Daarna mag de patiënt het oog weer open doen.
• Draai de dop weer op het flesje.

Lokale bijwerkingen zoals irritatie van het oog gaan meestal binnen 1 tot 2 weken vanzelf over

Gebruikt de patiënt meerdere oogdruppels tegelijkertijd? Wacht dan na toediening van de eerste oogdruppel minstens 5 minuten met de tweede. Anders spoelt de eerste druppel uit het oog en kan deze zijn werk niet doen. Bij gebruik van zowel oogdruppels als oogzalf geef je eerst de oogdruppel en na minimaal 5 minuten de oogzalf.¹

Een instructiefilmpje over het toedienen van oogdruppels kun je vinden op www.apotheek.nl.

5 Wanneer mag latanoprost niet worden gebruikt?

Latanoprost mag niet worden gebruikt door patiënten die overgevoelig zijn voor dit middel. Verder zijn voor latanoprost geen contra-indicaties bekend, en ook geen wisselwerking met andere geneesmiddelen.¹

6 Wat zijn mogelijke bijwerkingen van latanoprost?

De oogdruppels met latanoprost geven voornamelijk lokale bijwerkingen, zoals irritatie van het oog, jeuk, een gevoel van een vuiltje in het oog en zelden afwijkingen in het gezichtsvermogen. Deze klachten gaan meestal binnen 1 tot 2 weken vanzelf over. Overleg met de arts als de klachten langer dan 2 weken aanhouden. Raadpleeg altijd een arts als de patiënt rode, geïrriteerde ogen heeft. Latanoprost kan conjunctivitis, blefaritis en iritis veroorzaken. Daarvoor kan behandeling, of wisseling van medicatie nodig zijn.

Na langdurig gebruik van oogdruppels met latanoprost kunnen de wimpers veranderen. Het aantal wimperharen kan toenemen en de dikte, lengte of kleur kan veranderen.^1,2

Na enkele maanden gebruik kan de pigmentatie van de iris toenemen. Dit gebeurt vooral bij irissen met een gemengde kleur. Het gaat om een bruine pigmentatie rond de pupil, die zich uitbreidt naar de rand van de iris. Na 5 jaar treedt meestal geen verdere pigmentatie meer op. Na stoppen kan het zijn dat de pigmentatie blijft.

Bij juist gebruik komt ongeveer 1% van de hoeveelheid latanoprost in het lichaam terecht. Systemische bijwerkingen komen niet vaak voor. Sommige patiënten krijgen last van hoofdpijn, duizeligheid, angina pectoris, hartkloppingen, dyspneu of spier- of gewrichtspijn. Neem contact op met de arts als dit het geval is.^1,2

Noten

1 KNMP Kennisbank, geraadpleegd september 2020

2 www.apotheek.nl, geraadpleegd september 2020

3 Farmacotherapeutisch Kompas, geraadpleegd september 2020

4 www.thuisarts.nl, geraadpleegd september 2020

5 www.oogartsen.nl, geraadpleegd september 2020

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door apotheker Silas Rydant van de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen, en apotheker Annemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.

Je kon dit artikel lezen omdat je een abonnement hebt op Nursing