Nursing Challenge: Colecalciferol

Colecalciferol – vitamine D₃ – is bedoeld om een vitamine D-tekort te voorkomen en te behandelen. Vitamine D is nodig voor een goede conditie van botten, spieren en immuunsysteem. De toets bij dit artikel levert 1 accreditatiepunt op.

Colecalciferol – vitamine D₃ – kennen we ook onder merknamen als D-Cura®, D-Cure®, Devaron®, Divisun®. Het wordt gebruikt bij de profylaxe en behandeling van vitamine D-deficiëntie.^1,4 Andere stoffen die tot de vitamine D-groep behoren zijn ergocalciferol (vitamine D₂), calcitriol, alfacalcidol en calcipotriol. De in het lichaam actieve vorm van vitamine D is calcitriol.^1,2

1 Wat zijn de effecten van colecalciferol?

Een adequate vitamine D-status helpt osteoporose en osteomalacie (botverweking) voorkomen. Colecalciferol bevordert de opname van calcium en fosfaat uit het maag-darmkanaal en de heropname van calcium door de nieren. Calcium en fosfaat zijn nodig voor een goede opbouw en instandhouding van het skelet. Colecalciferol heeft ook een functie bij de mineralisatie van het bot, de botvorming en de botresorptie.² Colecalciferol is verder nodig voor een goede werking van de spieren en het immuunsysteem.^2,3

2 Wanneer wordt colecalciferol gebruikt?

Colecalciferol wordt vooral gebruikt bij de behandeling en de profylaxe van een tekort aan vitamine D. Verschijnselen van een tekort aan vitamine D zijn onder andere spierzwakte, spierpijn, botpijn en botbreuken.³

Daarnaast wordt het toegepast om rachitis bij prematuren, neonaten en kinderen te voorkomen. Colecalciferol wordt ook ingezet bij patiënten met een hoog fractuurrisico en bij osteoporose. Tot slot wordt colecalciferol ook gebruikt bij nieraandoeningen en bij hyperparathyreoïdie.¹

Iedereen vanaf 70 jaar zou dagelijks 800 IE colecalciferol moeten innemen

3 Wat is de juiste dosering van vitamine D?

Bij de profylaxe van vitamine D-deficiëntie bedraagt de dosering 400 tot 2000 IE colecalciferol per dag. Ook mogelijk is een wekelijkse dosering van 5600 IE, of van 25.000 IE per maand of per twee maanden. 400 IE komt overeen met 10 mcg colecalciferol.¹

De Gezondheidsraad adviseert bij een aantal bevolkingsgroepen standaardsuppletie van colecalciferol voor de profylaxe van vitamine D-deficiëntie. Bij deze groepen hoeft niet eerst de vitamine D-spiegel te worden bepaald. Het gaat om:

– kinderen tot 4 jaar, personen met een donkere huidskleur, personen die lichaamsbedekkende kleding dragen of onvoldoende buiten komen, zwangere vrouwen en vrouwen van 50 tot 70 jaar: 400 IE per dag.

– iedereen vanaf 70 jaar: 800 IE per dag.

Volgens de NHG-standaard Fractuurpreventie moeten ook bewoners van verpleeg- en verzorgingstehuizen dagelijks 800 IE colecalciferol innemen.⁵

Bij de behandeling van een vitamine D-tekort kan het met een dagelijkse dosering van 400 of 800 IE colecalciferol maanden duren voor het tekort is aangevuld. Daarom kiest de arts vaak voor een oplaaddosering. Een korte oplaadtijd bestaat uit een eenmalige gift van 100.000 IE, of een aantal wekelijkse doseringen van 25.000 IE. Een wat langere oplaadperiode bestaat uit dagelijks 2000 IE gedurende 2 maanden. De arts kan na 3 maanden de vitamine D-status controleren en dan overgaan op een onderhoudsdosering.¹

Bij gebruik bij osteoporose moet de patiënt naast vitamine D voldoende calcium binnen krijgen: ten minste 4 zuivelconsumpties per dag

Als colecalciferol wordt gebruikt bij een hoog fractuurrisico en bij osteoporose is een dosering van 800 IE per dag effectiever dan 400 IE per dag. De effectiviteit van hoge onderhoudsdoseringen, eenmaal per half jaar of per jaar, is bij deze indicatie niet aangetoond.⁵

Bij gebruik bij osteoporose moet de patiënt naast vitamine D voldoende calcium binnen krijgen: ten minste 4 zuivelconsumpties per dag. Bij een zuivelconsumptie van 1 tot 3 porties is suppletie van 500 mg calcium per dag nodig. Als de patiënt geen zuivelproducten gebruikt, dan wordt per dag 1000 mg calcium gegeven.⁵

4 Wanneer mag colecalciferol niet gebruikt worden?

Contra-indicaties voor vitamine D zijn hypercalciëmie, hypercalciurie, nefrocalcinose, hypervitaminose D en pseudohypoparathyreoïdie.^1,2 Kinderen onder de 18 jaar mogen geen preparaten met doseringen vanaf 25.000 IE gebruiken.²

5 Met welke geneesmiddelen heeft colecalciferol een wisselwerking?

Colecalciferol heeft weinig interacties met andere geneesmiddelen of met voedingsmiddelen. De combinatie van colecalciferol met calcium en digoxine kan leiden tot hartritmestoornissen. De arts zal de serumconcentratie van calcium controleren en een ECG laten maken.^2,3

Thiazidediuretica, zoals hydrochloorthiazide, kunnen in combinatie met relatief hoge doseringen colecalciferol leiden tot hypercalciëmie. Bij langdurig combineren van deze middelen zal de arts de serumconcentratie calcium bepalen.²

Colestyramine kan de opname van colecalciferol verminderen. Colecalciferol moet ten minste 1 uur vóór of 4 tot 6 uur na colestyramine worden ingenomen.²

Bij normaal gebruik heeft colecalciferol geen bijwerkingen

6 Wat zijn de belangrijkste bijwerkingen?

Het lichaam maakt colecalciferol ook zelf aan. Bij normaal gebruik heeft colecalciferol geen bijwerkingen. Alleen bij langdurig gebruik van meer dan 50.000 IE per week kan in zeldzame gevallen hypercalciëmie optreden, vooral in combinatie met calciumsuppletie. Dit is onder andere te merken aan maagdarmklachten, aanhoudende hoofdpijn, spierzwakte en botpijn. Raadpleeg bij deze symptomen een arts.³

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door apotheker Florence Van kerckhoven van de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen, en apotheker Annemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP). Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.

Geraadpleegde literatuur

1. KNMP Kennisbank, geraadpleegd juli 2019.
2. www.farmacotherapeutischkompas.nl, geraadpleegd juli 2019.
3. www.apotheek.nl, geraadpleegd juli 2019.
4. www.bcfi.be/nl/start, geraadpleegd juli 2019.
5. NHG-standaard Fractuurpreventie, geraadpleegd juli 2019.
6. Takács I et al. Randomized clinical trial to comparing efficacy of daily, weekly and monthly administration of vitamin D3. Endocrine 2017;55:60-65.