Nursing Challenge: Laxantia

Zo’n 10-30% van de algemene bevolking krijgt op enig moment te maken met obstipatie. Welke laxantia zijn er, hoe werken ze en wat zijn hun bijwerkingen? Met de toets bij dit artikel haal je 1 accreditatiepunt. Download ook de bijbehorende poster.

Behandeling van obstipatie vindt normaal gesproken plaats via de huisarts. Deze bestaat altijd uit leefstijladviezen en daarnaast uit behandeling met laxantia, zoals:

– Vezelpreparaten (volumevergrotende middelen)

– Osmotische laxantia

– Contactlaxantia (stimulerende laxantia)

– Rectale medicatie (emollientia)

Volumevergrotende middelen zijn plantaardige vezels die bestaan uit polysacchariden die het colon intact bereiken. Daar vergroten ze de fecesmassa en bevorderen ze de darmperistaltiek.MiddelWerkzaamInname/toedieningBijwerkingOpmerkingPsylliumvezels
(Metamucil®Volcolon®)Binnen 3 dagenZakjes: oplossen in een glas water, vruchtensap of melk, of mengen met voedsel zoals vla of yoghurt. Direct opdrinken of eten, daarna nog een glas vocht drinken.Winderigheid, buikpijn, misselijkheid.Minimaal 1,5 liter vocht per dag drinken, behalve als het gebruikt wordt bij prikkelbare darm syndroom met diarree.

Niet innemen vlak voor het slapengaan.Sterculiagom (Normacol®)Binnen 3 dagenDe korrels in de mond nemen, niet kauwen en doorslikken met een groot glas water. Of innemen met vla of yoghurt, gevolgd door een groot glas water.Vol gevoel, winderigheid, buikkrampen, misselijkheid.1,5-2 liter vocht per dag drinken. Niet innemen vlak voor het slapengaan.
Osmotische laxantia

Osmotisch werkende laxantia worden slecht opgenomen in de darmen en trekken via osmose vocht naar de darminhoud. Dat maakt de feces zachter en stimuleert de darmperistaltiek.MiddelWerkzaamInname/toedieningBijwerkingOpmerkingMacrogol en macrogol/elektrolyten

(Forlax®

Movicolon® Molaxole®)

 Na 24-48 uur (zodra middel het colon heeft bereikt)Zakjes met poeder oplossen in een glas water en opdrinken. Daarna een extra glas water drinken. Innemen 1-2 uur na andere medicatie voor optimale resorptie daarvan.

 Als gevolg van uitzetten van feces: een opgeblazen gevoel in de bovenbuik, misselijkheid, diarree en buikpijn.Verstoort nauwelijks de water- en elektrolytenbalans, waardoor gebruik ook is toegestaan bij nierfunctiestoornissen, levercirrose of matig hartfalen.Magnesiumoxide en magnesiumhydroxideBinnen 2-8 uurTabletten innemen met ten minste een half glas water.

Na inname van andere medicatie 1-2 uur wachten voor optimale resorptie daarvan.Diarree, darmkrampen. In zeldzame gevallen nierstenen.Niet gelijktijdig innemen met tetracyclinen, bisfosfonaten, schildklierhormonen of chinolonantibiotica, de resorptie van deze middelen kan aanzienlijk verminderen. Vraag de apotheek om een innameschema.

Magnesiumoxide wordt ook gebruikt bij maagklachten, het neutraliseert het maagzuur.Lactulose

Duphalac® stroop of poeder Na 1-2 dagenInnemen bij het ontbijt. Gelijk doorslikken.

Stroop: onverdund of verdund met water, vruchtensap of yoghurt.

Poeder oplossen in een glas water.De eerste dagen winderigheid, buikpijn, misselijkheid en braken.Laxerende werking ontstaat door osmose en verlaging van de pH in de darm (na afbraak door darmbacteriën tot onder andere melkzuur en azijnzuur). Contactlaxantia

Contactlaxantia prikkelen de darmwand. Daardoor verminderen ze de water- en zoutresorptie en verhogen ze de uitscheiding hiervan. Dit bevordert de darmperistaltiek en maakt de feces zachter.MiddelWerkzaamInname/toedieningBijwerkingOpmerkingBisacodyl (Dulcolax®)Tablet: na 6-12 uur.

Zetpil: binnen 20 minutenTabletten: innemen met een half glas water, zonder kauwen. Bij voorkeur ‘s avonds.

Zetpil: inbrengen wanneer het uitkomt.Soms buikkrampen, diarree of misselijkheid.Niet langer dan 3 dagen gebruiken, tenzij de arts anders adviseert.Sennosiden A+B

X-praep®

 Na 6-12 uurStroop: 4-8 uur voor de defecatie innemen, dosis afmeten met bijgeleverde maatbekertje.Soms buikkrampen, winderigheid of braken.

Rode of bruine verkleuring van de urine.Niet vaker dan 2-3 keer per week gebruiken en niet langer dan 2 weken.

De urine kan rood of bruin verkleuren, dit is onschuldig.Senna (Sennocol®)Na 6 uurTabletten en dragees: innemen met een glas water, zonder te kauwen.

Drank: gebruik een maatlepel of maatbekertje.

Korrels: oplossen in water of thee.Diarree, buikkrampen, buikpijn.Niet vaker dan 2-3 keer per week gebruiken en niet langer dan 2 weken.

De urine kan rood of bruin verkleuren, dit is onschuldig.
Emollientia

Emollientia verhogen het watergehalte van de feces door hun oppervlaktespanningverlagende eigenschappen (net zoals zeep vet oplost). Emollientia beïnvloeden ook direct de water-/zoutresorptie- en excretieprocessen in de darmwand.MiddelWerkzaamInname/toedieningBijwerkingOpmerkingNatriumdocusaat + sorbitol

Klyx®Na ongeveer 15 minutenRectaal klysma. Op elk tijdstip van de dag.Lichte buikkrampen.De patiënt in linkerzijligging plaatsen (indien mogelijk). Patiënt na inbrengen 5-10 minuten laten liggen.Natriumdocusaat + glycerol

Norgalax®Na ongeveer 15 minutenRectaal klysma. Op elk tijdstip van de dag.Buikpijn of buikkramp.Natriumlaurylsulfoacetaat + natriumcitraat + sorbitol

(Microlax®)Na ongeveer 15 minutenRectaal klysma. Op elk tijdstip van de dag.Soms lichte irritatie van de anus.
Opioïdantagonisten

Opioïdantagonisten gaan obstipatie door opioïdengebruik tegen door zich te binden aan μ-opioïdreceptoren in het maagdarmkanaal. Ze beïnvloeden de pijnstillende effecten op het centraal zenuwstelsel niet.MiddelWerkzaamInname/toedieningBijwerkingOpmerkingMethylnaltrexon

Relistor®Binnen 30-60 minuten. Werkingsduur ongeveer 4 uur.Subcutaan toedienen, minstens 4x per week, maximaal 1x per dag.Vaak buikpijn, misselijkheid en winderigheid.

Branderig of stekend gevoel op de plek van injectieBij een verminderde nierfunctie is dosisaanpassing nodig.Naloxegol

Moventig®Minimaal enkele uren, werkt langdurig bij continu gebruik.Tablet 1x per dag met een half glas water op een lege maag, liefst ‘s ochtends.Buikpijn. Zelden ontwenningsverschijnselen voor het opioïd.Bij een verminderde nierfunctie is dosisaanpassing nodig.

Niet tegelijk gebruiken met claritromycine, erytromycine, diltiazem, itraconazol, ketoconazol en bepaalde hiv-middelen.