Communicatie bij dementie: 'Zeg niet "ik ga naar huis" maar: "Morgen kom ik terug"'

Communicatiewetenschapper Kasper Bormans doet al ruim 10 jaar onderzoek naar communiceren met mensen die dementie hebben. Hoe krijg je deze doelgroep in beweging?

Met zijn boeken ‘Wat Alz?’ en ‘Tijd maken voor mensen met dementie, 52 manieren om te blijven communiceren’ probeert hij hen extra te ondersteunen. Zodat ze met nieuwe inzichten nóg effectiever kunnen communiceren. Ook spreekt hij op 8 november op het Dementiecongres van Nursing over dit onderwerp.

Waar komen deze inzichten vandaan?

‘Meestal uit de reclamewereld. We weten dat bepaalde communicatietechnieken goed werken om mensen spullen aan te smeren die ze niet nodig hebben. Waarom zouden we deze technieken niet inzetten voor het goede: om beter te communiceren met mensen met dementie?’

Heb je een voorbeeld?

‘Een bekende techniek die verkopers gebruiken is de Midas-aanraking. Hierbij raken zij de klant subtiel aan op bijvoorbeeld de schouder. Daardoor maakt de klant direct het hormoon oxytocine aan in de hersenen. Zo krijgt hij meer vertrouwen in de ander en is geneigd om iets van hem te kopen. Deze techniek kun je ook inzetten als je contact dreigt te verliezen met iemand met dementie. Het schept direct een verbinding en een vertrouwensband.’

Hoe kwam je erbij om je te focussen op mensen met dementie?

‘Ik denk dat het grotendeels door mijn grootouders komt. Zij hadden geen dementie, maar ik had altijd een goede band met hen. Op het eind van zijn leven lag mijn opa in het ziekenhuis en was hij erg somber. Hij liet hierbij letterlijk het hoofd hangen. Ik studeerde destijds communicatiewetenschappen en wist dat lichaamstaal twee kanten op werkt. Als iemand van houding verandert, kan dat zijn gevoel beïnvloeden.’

Wat is het grootste misverstand over dementie?

‘Ik vind dat de focus te veel ligt op het geheugenverlies. Dementie is onomkeerbaar en we kunnen er niks aan doen, is wat je vooral hoort. Als we alleen maar kijken naar dat geheugenverlies, zitten we in een doodlopende straat en voelen we machteloosheid. Als communicatiewetenschapper richt ik me niet op de verbindingen tussen de hersencellen, maar op de verbinding tussen mensen.

Hoe kun je de focus verleggen van geheugenverlies naar communicatieverlies? Want als je je richt op communicatieverlies, valt er een wereld te winnen en zijn er opeens veel meer mogelijkheden. Dat biedt perspectief. Zolang je in verbinding kunt zijn met iemand, is er leven en levenskwaliteit. In afwachting van de wonderpil is de medemens het beste medicijn.’

Wat bedoel je tot slot met toekomst-perspectief?

‘Bij oudere mensen – ook bij mensen met dementie – praten we vaak over vroeger. Reminiscentie (bewust herinneringen ophalen, red) is goed, maar door een eenzijdige focus op het verleden beroven we hen van enig toekomstperspectief. Terwijl dat óók kwaliteit van leven biedt. Toch durven we hier vaak niet over te praten, omdat we denken dat toekomst voor het levenseinde staat. Dat hoeft niet zo te zijn, toekomst begint vandaag en er is genoeg om naar uit te kijken.

Dit kun je laten terugkomen in taal. Zeg niet: “Ik ga naar huis”, maar: “Ik zie u morgen weer”. Maak met een kalender zichtbaar welke leuke dingen in het verschiet liggen. Constateer je dat die kalender leeg is? Dan weet je dat er werk aan de winkel is en er activiteiten of bezoeken van vrijwilligers nodig zijn. Om de leegte te vullen, moet je die eerst vaststellen.’

Dit interview is in een andere vorm eerder verschenen in Tijdschrift voor Verzorgenden.

Meer weten? Kom dan naar Het Dementie Congres op 8 november 2024 of bezoek kasperbormans.be