Marcel Levi: 'Vergoed gesprekken met patiënten over passende zorg'

De huidige bekostiging van de zorg is onhoudbaar, zegt hoogleraar geneeskunde en internist Marcel Levi. Samen met patiënten beslissen over passende zorg is belangrijk maar dat vraagt goede gesprekken. Die kosten tijd en dus zijn vergoedingen nodig, zegt Levi.

Auteur: Naomi van Esschoten

Tijd is het meest schaarse goed in de zorg. Veel van die tijd besteden zorgmedewerkers nu aan zorg die onnodig is of inefficiënt is ingericht. ‘De bekostiging van de zorg werkt daar nu niet aan mee. Voor zorgaanbieders geldt namelijk dat hoe meer je doet, hoe meer geld je krijgt. Daardoor krijgen patiënten soms ook zorg die niet helemaal passend is’, schetst Marcel Levi. ‘Deze manier van werken is niet houdbaar. Dat geldt voor de toekomst als zorg en personeel nog schaarser worden, en we een toename krijgen van oudere patiënten met een complexe zorgvraag, maar het schuurt nu al.’

Alles uit de kast

Een oplossing kan zijn samen beslissen over meer passende zorg. Levi: ‘Dat vraagt om een holistische blik. Je moet samen kijken naar wat er medisch aan de hand is en welke zorg passend kan zijn bij een oudere patiënt met hartfalen, diabetes en COPD, maar ook in gesprek over de wensen en verwachtingen van de patiënt en diens familie. Is er bijvoorbeeld een partner of een netwerk dat kan ondersteunen bij het herstel? En wil iemand dat ook? Ook heeft niet iedereen hetzelfde normenkader. Waar de een liever afziet van een intensieve behandeling op hoge leeftijd, wil een ander wil juist dat alles uit de kast wordt gehaald.’

Samen puzzelen

De hoogleraar geneeskunde pleit er dan ook voor dat zorgverleners oog houden voor het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. ‘Als professional is het aan jou om te kijken welke zorg zinvol is vanuit gezondheid en welzijn. Maar wil iemand iets anders dan jij had bedacht, dan moet je daar ook naar kunnen luisteren. Dat maakt samen beslissen bij de huidige en toekomstige patiënt ook ingewikkeld. Het is geen kwestie van alleen de voor- en nadelen afwegen; je moet samen een puzzel leggen.’

Dilemma: tijd

Deze benadering brengt echter meteen een volgend dilemma: ‘Zo’n gesprek kost tijd die zorgverleners niet hebben’, zegt Levi. ‘Bovendien wordt de tijd voor deze gesprekken nu niet vergoed. ‘Dat staat op gespannen voet met de doelen in het Integraal Zorgakkoord, waarin wordt gestreefd naar minder onnodige en inefficiënte zorg, maar ook met de praktijk. Want we zien nu eenmaal meer patiënten met complexe problematiek die meer tijd vragen. Ik denk dus dat het tijd is om de tarievenstructuur te heroverwegen en budget vrij te maken voor een goed gesprek.’

Lastige discussies

Want de investering ‘aan de voorkant’ kan in de rest van het zorgtraject veel tijd opleveren en kosten besparen. ‘Als je weet wat iemand wilt, kom je niet voor plotselinge lastige discussies te staan’, legt Levi uit. ‘Denk aan die patiënt met hartfalen die thuis plots verslechtert. Als je hebt afgesproken dat het iemand zijn wens is om geen opnames op de IC te willen, dan kun je daarnaar handelen. Ook draagt een goed gesprek over behandelwensen en -grenzen aan het begin bij aan meer wederzijds vertrouwen.’

Eigen ervaring

Overigens is het goed om niet alles in 1 gesprek te willen vastleggen’, tipt de internist. ‘Vergeet niet: voor ons zijn deze gesprekken ons werk, maar voor patiënten gaat het om ingrijpende beslissingen. Mijn eigen ervaring is dat het goed werkt om een gesprek op te delen in stukken. Zo kun je de opties voorleggen en kan de patiënt erover nadenken en eventueel ook overleggen met familie, naasten of bijvoorbeeld de huisarts. In een 2e gesprek kun je dan ook meten checken of alle informatie goed is overgekomen.’

Tips: voorbereiden gesprek

Tot slot raadt Marcel Levi aan om niet onvoorbereid een moeilijk gesprek aan te gaan. ‘Ga twee tot drie minuten op een rustige plek zitten. Zo voorkom je een gehaaste indruk. Bedenk ook vooraf hoe je het gesprek wilt openen. De eerste zinnen zetten vaak de toon. Dat stelt de ander ook op zijn gemak. Vraag bijvoorbeeld even naar (klein)kinderen of een ander onderwerp voordat je slecht nieuws brengt. Begin je soepel, dan blijft die sfeer vaak overeind in de rest van het onderhoud. Terwijl een verkeerde start juist moeilijk te corrigeren is.’