Zeg JA bij dementie: 'Kies voor connectie niet voor correctie'

Omgaan met mensen met dementie is niet altijd even makkelijk. Daar weten improvisatietheatermaker Freya Flach en wijkverpleegkundige Hanneke van de Pol alles van. Het duo ontwikkelde daarom de SPEELS-methode, die zowel mantelzorgers als zorgprofessionals ondersteunt in een persoonsgerichte aanpak.

Van der Pol heeft lange tijd gewerkt als wijk- en kwaliteitsverpleegkundige en Flach als medewerker in de ouderenzorg. Daarnaast hebben beiden passie voor improvisatietheater.

Sinds 2019 brengen zij deze combinatie tot leven met ‘Zeg JA bij dementie’ en de ‘SPEELS-methode’. Benieuwd? Kom dan naar Het Dementiecongres op 20 maart in Ede, waar onder andere Hanneke en Freya spreken.

Wat houdt de SPEELS-methode in?

‘De zes letters staan voor communicatietechnieken die wij inzetten als improvisatieacteurs, maar die dus ook ingezet kunnen worden bij de omgang met personen met dementie. Zo staat de P voor “plan niets” en de L voor “luister naar de emotie achter de woorden”.

Elke letter staat daarbij voor een principe. Start met ja is het startpunt. Mensen met dementie horen de hele dag ‘nee’ en worden vaak gecorrigeerd. Door ja als uitgangspunt te nemen, wordt er gekeken naar wat nog wel kan, in plaats van alles wat niet meer lukt.

Erken realiteit

‘Iemand met dementie kan in een soort andere realiteit zitten. Jij komt bijvoorbeeld op tijd bij de patiënt, die vervolgens zegt dat jij te laat bent. Wat wij willen meegeven is dat het erkennen van deze realiteit bevorderend werkt. Vaak is er neiging om uitleg te geven met argumenten en logica waarom hun realiteit niet klopt.

Maar het deel van de hersenen waar argumenten en logica functioneren, is bij mensen met dementie vaak beschadigd.Dit komt dus vaak helemaal niet aan. Wat wel aankomt is het gevoel dat jij ze hebt meegegeven.’

Wat kunnen bezoekers van jullie workshop verwachten?

‘We gaan interactief aan de slag met een workshop waarbij de bezoekers gelijk praktische handvatten krijgen die zij kunnen toepassen in de praktijk. Maar ook ervaren hoe het is om te leven met dementie.

We zeggen altijd: praktische handvatten, humor en herkenbare voorbeelden geven het zorgplezier weer even een boost. Verwacht geen PowerPoint of lange monologen maar veel interactie, energie en natuurlijk humor.

Een onderdeel van de SPEELS-methode is stralend falen. Dat gaat over dat je iemand met dementie niet heel de tijd op zijn fouten moet wijzen. Wij maken daarvoor gebruik van een oefening die sowieso fout gaat, waardoor mensen voelen hoe het is om iets niet goed te doen. We zijn snel geneigd om mensen te verbeteren.’

Wat is de link tussen dementie en improvisatietheater?

‘Een onderdeel van de SPEELS-methode is stralend falen. Dat gaat over dat je iemand met dementie niet heel de tijd op zijn fouten moet wijzen. Wij als mens zijn snel geneigd om mensen te verbeteren. Soms om hier zelf een goed gevoel van te krijgen, maar ook om iemand bijvoorbeeld iets te leren. Wij maken gebruik van een oefening die sowieso fout gaat, waardoor mensen voelen hoe het is om iets niet goed te doen.

Iemand met dementie maakt wel eens een fout. Denk aan het afvegen van de mond aan het tafelkleed in plaats van het servet. Maar is het echt de moeite waard om te corrigeren als de veiligheid niet in het gedrang komt of kun je iemand in zijn waarde laten?’

Waarom is jullie methode interessant voor zorgmedewerkers?

‘Uiteindelijk levert het tijdwinst en zorgplezier op. Het enige wat tijd kost is de knop omzetten: van nee naar ja.

Het maakt eigenlijk niet uit of je helemaal geen kennis hebt, of juist heel veel. Mensen die werken binnen dementiezorg hebben veel kennis, maar kunnen soms juist behoefte hebben aan de meer praktische uitleg zoals wij het vormgeven in ons boek.

We krijgen ook wel eens te horen dat het helpt bij bijvoorbeeld mensen met autisme. Het gaat puur om communicatietechnieken waar in principe elk mens behoefte aan heeft.’

Meer horen over de SPEELS-methode? Luister dan naar de ‘Goed Nieuws Show van Nursing’ met Hanneke en Freya. Klik hier voor de aflevering!

Bron (deels): Zorgvisie.nl